Problemy noworodka urodzonego przedwcześnie

Noworodki urodzone przedwcześnie to bardzo szeroka grupa obejmująca:

• skrajne wcześniaki, czyli te, które urodziły się przed 28. tygodniem ciąży,
• późne, które przyszły na świat między 34. a 36. tygodniem.

Liczba oraz stopień ciężkości powikłań związanych z wcześniactwem zależą w głównej mierze od masy urodzeniowej dziecka oraz wieku ciążowego. Nie bez znaczenia są również możliwości i zaplecze medyczne szpitala, w którym ma miejsce poród. Najczęściej u wcześniaków występują powikłania takie jak: zaburzenia oddychania, dysplazja oskrzelowo- płucna (BPD) i problemy neurologiczne. W tekście skupiliśmy się na trzech wybranych problemach noworodków urodzonych przedwcześnie – przetrwałym przewodzie tętniczym, martwiczym zapaleniu jelit i retinopatii wcześniaczej.

Przetrwały przewód tętniczy

Przetrwały przewód tętniczy (PDA – patent ductus arteriosus) występuje u 20-30% noworodków przedwcześnie urodzonych.

Przewód Botalla jest naczyniem, które w czasie życia płodowego łączy pień płucny z aortą. Jest zbudowany z komórek mięśni gładkich, które są szczególnie wrażliwe na działanie prostaglandyn i tlenu. W okresie życia płodowego, prostaglandyny wydzielane przez łożysko utrzymują otwarty przewód tętniczy, a po urodzeniu, gdy stężenie tlenu we krwi wzrasta, dochodzi do jego obkurczenia.

Przewód tętniczy zazwyczaj ulega zamknięciu w pierwszych dniach życia noworodka. Jeśli do tego nie dojdzie, pojawia się przeciek krwi z krążenia systemowego do krążenia płucnego. Niesie to za sobą konsekwencje w postaci przeciążenia serca, a także utrudnienia wymiany gazowej w pęcherzykach płucnych noworodka.

Zdarza się, że ciężko jest zdiagnozować przetrwały przewód tętniczy z powodu braku jednoznacznych objawów. Jednym z nich jest szmer skurczowo-rozkurczowy podczas osłuchiwania serca dziecka, który lekarz może stwierdzić podczas rutynowego badania. U niemowląt mogą występować także epizody sinicy, bezdechów czy bradykardii (stan kiedy liczba uderzeń serca spada poniżej 60 na minutę).

W przypadku, gdy przewód Botalla zostaje rozpoznany u wcześniaka, podejmowana jest próba leczenia farmakologicznego, a zaaplikowane leki mają na celu jego zamknięcie. Jeśli działanie to nie przyniesie oczekiwanego skutku, wykonywana jest operacja zamykająca PDA. Brak odpowiedniego leczenia prowadzi do rozwoju nadciśnienia płucnego, a także do przecieku prawo-lewego i zespołu Eisenmengera. Są jednak wyjątki, gdy nie powinno zamykać się przetrwałego przewodu tętniczego aż do wyleczenia innej wady. Dzieje się tak w przypadku m.in. przewodozależnych wad serca.

Martwicze zapalenie jelit

Martwicze zapalenie jelit (NEC- necrotizing enterocolitis) dotyka około 7% noworodków urodzonych przed 32. tygodniem ciąży. Jego etiologia jest nie do końca poznana, lecz najważniejszymi czynnikami ryzyka są niedotlenienie oraz inwazja bakteryjna.

Martwicze zapalenie jelit pojawia się zazwyczaj około 2. tygodnia życia noworodka. Manifestuje się w różny sposób i najczęściej charakteryzuje się burzliwym przebiegiem. Stan dziecka gwałtownie pogarsza się, czasami towarzyszą temu objawy wstrząsu septycznego. W wielu przypadkach Rodzice zauważają również nietolerancję pokarmową oraz krew w stolcu dziecka. Jego brzuch zaś jest twardy i tkliwy.

Aby zdiagnozować martwicze zapalenie jelit, wykonuje się zazwyczaj zdjęcie RTG lub badanie USG, w którym widoczne jest poszerzenie jelit. Charakterystyczny jest również brak perystaltyki.

Podstawą leczenia jest rezygnacja z żywienia enteralnego (dożołądkowego i dojelitowego). Dożylnie podawane są antybiotyki, płyny i zapewniana jest odpowiednia podaż kalorii. Jeśli działania te nie przynoszą efektów lub doszło do perforacji jelita, niezbędna jest interwencja chirurgiczna. Odległym powikłaniem operacji martwiczego zapalenia jelit może być zespół krótkiego jelita.

Retinopatia wcześniacza

Retinopatia wcześniacza  (ROP – retinopathy of prematurity) to nieprawidłowy rozwój unaczynienia siatkówki, co związane jest bezpośrednio z niedojrzałością dziecka i tkanek budujących jego oko.

Do przyczyn retinopatii zalicza się leczenie tlenem (tlenoterapię), hiperglikemię, niedokrwistość i zaburzenia krzepnięcia u noworodka. Choroby matki w czasie ciąży takie jak nadciśnienie tętnicze, preeklampsja (stan przedrzucawkowy) czy cukrzyca również stanowią czynniki ryzyka.

Bardzo ważne jest wykonywanie systematycznej kontroli okulistycznej u wcześniaków do około 3-4 roku życia aż do osiągnięcia przez siatkówkę dojrzałości. Zmiany naczyniowe mogą ulec samoistnej regresji lub przeciwnie, nieleczone prowadzić nawet do oddzielenia siatkówki i ślepoty. Najczęstszym leczeniem jest laseroterapia, której skuteczność szacowana jest na ok. 90%.

Czy można pobrać krew pępowinową u wcześniaków?

Procedura pobrania krwi pępowinowej wygląda tak samo w przypadku porodu drogami natury, jak i podczas cięcia cesarskiego. Nie ma też tutaj znaczenia wiek ciążowy, dlatego wcześniactwo nie wyklucza przechowywania komórek macierzystych. Co więcej – powikłania wcześniactwa można leczyć za pomocą bankowanego materiału. Komórki macierzyste są wykorzystywane między innymi u chorych na mózgowe porażenie dziecięce, którego czynnikiem ryzyka jest wcześniactwo.

Komórki macierzyste z krwi pępowinowej należą do komórek multipotencjalnych. Oznacza to, że mają one możliwość przekształcania się w wyspecjalizowane komórki takie jak komórki tkanki kostnej, chrzęstnej czy tłuszczowej. Dzięki temu lista schorzeń, w których wykorzystywany jest potencjał komórek pochodzących z krwi pępowinowej, jest z roku na rok coraz dłuższa.

Krew pępowinowa pobierana jest z naczyń pępowiny i łożyska po porodzie. Jeśli Rodzice nie zdecydują się na pobranie i przechowywanie komórek macierzystych, jest ona bezpowrotnie utylizowana, a wraz z nią znika szansa na wykorzystanie możliwości komórek w przyszłości w przypadku ewentualnej choroby u dziecka. Więcej szczegółów: https://www.pbkm.pl/komorki-macierzyste/komorki-macierzyste-i-krew-pepowinowa