Płyn owodniowy

Płyn owodniowy – czym jest?

Płyn owodniowy jest przejrzystą, lekko żółtawą cieczą wypełniająca w trakcie ciąży worek owodniowy i otaczającą rozwijający się płód. Składa się on w ok. 98-99% z wody. Pozostałe 2% stanowią związki organiczne i sole mineralne. W płynie owodniowym znajdują się również białka układu odpornościowego mamy takie jak laktoferyna czy składniki układu dopełniacza. W zależności od okresu ciąży zmianie ulegają miejsca, w których płyn owodniowy produkowany jest w największych ilościach. Na początku ciąży odpowiedzialny jest za to transport przez błony płodowe. Później wody płodowe są  produkowane między innym przez płuca dziecka. W dużej części płyn owodniowy to mocz płodu, który dziecko pije i wydala przez większość ciąży. Warto mieć na uwadze, że płyn owodniowy jest obok masy dziecka i łożyska jednym z najważniejszych elementów składających się także na wzrost masy ciała przyszłej mamy.

Funkcje płynu owodniowego

Płyn owodniowy jest niezbędny do prawidłowego rozwoju ciąży. Ma on właściwości antybakteryjne, przez co chroni przed zakażeniem i wystąpieniem infekcji wewnątrzmacicznej. Zapewnia też dziecku ochronę przed urazami, a także zabezpiecza sznur pępowinowy przed zaciśnięciem i w konsekwencji niedotlenieniem. Poza tym płyn owodniowy chroni dziecko przed obkurczaniem macicy, które mogłoby prowadzić do deformacji np. kończyn płodu. Dzięki obecności wód płodowych skóra płodu nie wysycha, a temperatura panująca wewnątrz macicy utrzymuje się na stałym poziomie. Rolą płynu owodniowego jest także dostarczanie dziecku składników odżywczych. Ponadto, dzięki wodom płodowym możliwy jest prawidłowy rozwój płuc oraz układu pokarmowego płodu.

Ocena płynu owodniowego w USG

Ocena ilości płynu owodniowego podczas badania ultrasonograficznego (USG) jest bardzo istotna, ponieważ ewentualne odchylenia od normy mogą sugerować lekarzowi np. wrodzone wady u dziecka. Jest ona również jedną ze składowych badania biofizycznego płodu, które ma na celu określenie jego dobrostanu.

Wyróżnia się dwie główne wartości określające ilość płynu owodniowego w jamie macicy. Pierwszą z nich jest MVP, czyli wymiar podłużny największej kieszonki płynu owodniowego. Powinna ona wynosić między 2 a 8 cm. Drugą wartością jest AFI, czyli tzw. indeks płynu owodniowego. Jest to suma czterech różnych kieszonek płynowych. Prawidłowo AFI wynosi między 5 a 24 cm.

Wielowodzie i małowodzie

Ilość płynu wzrasta do około 33 tygodnia ciąży. W terminie porodu objętość płynu wynosi około 750 ml. Do przyczyn wystąpienia zbyt dużej ilości płynu owodniowego – wielowodzia, zalicza się m.in. wady rozwojowe płodu, zaburzenia połykania w przebiegu np. rozszczepu podniebienia lub niedrożności przełyku, niewydolność krążenia dziecka czy też konflikt serologiczny. Leczenie wielowodzia opiera się często na zmniejszeniu objętości płynu podczas amnioredukcji (procedura polegająca na nakłuciu powłok brzusznych ciężarnej pod kontrolą USG igłą punkcyjną i odbarczeniu nadmiernej ilości płynu owodniowego). Powikłaniem za dużej ilości wód płodowych może być bowiem przedwczesne pęknięcie błon płodowych oraz poród przedwczesny, niosący za sobą powikłania wcześniactwa.

Małowodziem nazywa się zmniejszenie objętości płynu owodniowego poniżej 200 ml. W skrajnych przypadkach, gdy wód płodowych nie ma w ogóle, mamy do czynienia z bezwodziem. Jednym z objawów zbyt małej ilości płynu owodniowego są bardzo dobrze odczuwalne, a czasami nawet bolesne, dla kobiety ciężarnej ruchy płodu. Poza tym w przypadku małowodzia brzuch oraz przyrost masy ciała przyszłej mamy jest zbyt mały do wieku ciążowego. Przyczyną za małej ilości wód płodowych jest bardzo często zmniejszenie lub brak wydalania moczu przez płód. Taka sytuacja ma miejsce m.in. w przypadku agenezji nerek (niewykształcenie się jednej lub obu nerek), chorobach infekcyjnych czy niewydolności krążenia. W leczeniu małowodzia stosuje się amnioinfuzję (zabieg położniczy wyrównujący objętość płynu owodniowego do wartości prawidłowych poprzez podaż izotonicznych płynów przez cewnik wewnątrzmaciczny, w celu zapobieżenia deceleracjom tętna płodu (krótkotrwałemu spadkowi częstotliwości akcji serca płodu) – > 15/min przez 10 sekund lub dłużej) wywołanym przez ucisk na pępowinę) lub leczenie przyczynowe.

Specyficznym stanem, w którym mamy do czynienia jednocześnie zarówno z mało- jak i wielowodziem jest zespół przetoczenia między płodami (ang. TTTS) w ciąży wielopłodowej, gdzie w worku owodniowym biorcy dochodzi do wielowodzia, a u dawcy do małowodzia. W takiej sytuacji leczenie polega na fetoskopowym zamykaniu naczyń łączących płody, aby nie doszło do poważniejszych powikłań TTTS.

Co oznaczają zielone wody płodowe?

Za zielone zabarwienie płynu owodniowego odpowiada wydalona przez dziecko smółka. Jest to substancja, która wypełnia jelita płodu. Zazwyczaj noworodek wydala smółkę w ciągu doby po porodzie.

Częstość występowania zielonego płynu owodniowego określa się na 10-20%. W przypadku ciąż po terminie ryzyko zielonych wód płodowych jest znacznie wyższe. Główną przyczyną przedwczesnego wydalenia smółki jest niedotlenienie dziecka spowodowane np. uciskiem pępowiny w przypadku małowodzia. Zdarza się, że w trakcie postępującego porodu dziecko wydala smółkę. Jeśli jednak nie towarzyszą temu objawy niedotlenienia w badaniu KTG zazwyczaj nie jest to powodem do niepokoju. Należy jednak pamiętać, że zielony płyn owodniowy może w niektórych przypadkach skutkować powikłaniami zarówno dla mamy, jak i noworodka. Jedną z najpoważniejszych konsekwencji zielonych wód płodowych jest zespół aspiracji smółki (ang. MAS- meconium asspiration syndrome). Dochodzi wtedy do zatkania oskrzelików, co prowadzi do zaburzeń oddychania czy infekcji bakteryjnej u noworodka. Jeśli jako przyszli Rodzice zdecydowaliście się na pobranie krwi pępowinowej dziecka, musicie pamiętać, że lista przeciwwskazań do procedury jest bardzo krótka i nie należą do niej zielone wody płodowe. https://www.pbkm.pl/faq