Czym jest cholestaza ciążowa? Poznaj jej przyczyny, objawy i sposoby leczenia.

Cholestaza – co to jest?

Cholestaza ciążowa to komplikacja w przebiegu ciąży, która jest najbardziej niebezpieczna dla płodu. O tej chorobie mówimy wówczas, gdy dochodzi do zastoju żółci, która to niezbędna jest do trawienia pokarmów oraz przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K). Zjawisko to związane jest zarówno z nieprawidłowościami transportu żółci do kanalika żółciowego, jak i nagromadzeniem jej wewnątrz komórek wątrobowych. Przypadłość ta to tzw. cholestaza wewnątrzwątrobowa, której przyczyną są zaburzenia wydalania żółci na poziomie hepatocytów. Występuje ona u około 4% wszystkich kobiet w ciąży. Zazwyczaj objawy cholestazy pojawiają się około 30 tygodnia ciąży. Najczęstszą dolegliwością jest uporczywy świąd skóry bez wysypki. W przypadku zauważenia takiego objawu należy niezwłocznie zgłosić to lekarzowi.

Przyczyny cholestazy ciążowej

Wiedząc już, co to jest cholestaza ciężarnych, warto poznać jej przyczyny oraz patogenezę powstawania. Bezpośrednim powodem rozwoju tej choroby jest zastój żółci w hepatocytach, co powoduje wysokie stężenie kwasów żółciowych w surowicy krwi.

Cholestaza pojawia się u przyszłych mam, ponieważ komórki wątroby stają się w czasie ciąży bardziej podatne na hormony płciowe (estrogeny i progesteron). Dolegliwości nasilają się około 30 tygodnia ciąży, co jest związane z największym stężeniem hormonów w tym okresie. Zaburzenia wydzielania w przewodach żółciowych położonych wewnątrzwątrobowo mogą mieć związek z dietą lub być uwarunkowane genetycznie. Jednakże najważniejszym czynnikiem, prowadzącym do cholestazy, jest zbyt duża podatność hepatocytów na hormony płciowe, których największa aktywność przypada na trzeci trymestr ciąży.

Cholestaza – jakie czynniki ryzyka wyróżniamy?

Istnieją pewne przesłanki, które mogą wpłynąć na rozwój tego schorzenia u przyszłych mam. Zaliczamy do nich, m.in.:

• ciąża mnoga,
• starszy wiek,
• cholestaza w poprzednich ciążach,
• uszkodzenia komórek wątroby i przebyte choroby tego organu (zwłaszcza wcześniejsze zapalenie),
• przebyte choroby nerek i dróg żółciowych (np. pierwotne zapalenie dróg żółciowych);
• obciążenia genetyczne,
• stosowanie niektórych leków,
• spożywanie ciężkostrawnego i tłustego jedzenia.

Cholestaza – objawy

Cholestaza ma z reguły łagodny przebieg i jej objawy zwykle nie są groźne dla matki, aczkolwiek znacznie pogarszają jej samopoczucie. Najbardziej charakterystycznym symptomem jest świąd skóry, któremu nie towarzyszy wysypka. Początkowo obejmuje on dłonie i stopy, następnie również inne obszary ciała. W związku z uporczywym świądem i drapaniem, na skórze powstają tak zwane przeczosy, czyli linijne otarcia z uszkodzeniem nabłonka. Dolegliwościom często towarzyszą, m.in.:

• rozdrażnienie,
• niepokój,
• zaburzenia snu.

Po około 1-4 tygodniach od wystąpienia świądu pojawia się żółtaczka, czyli żółte zabarwienie skóry, białek oka i błon śluzowych. Ponadto objawy mogą obejmować nudności, wymioty, odbarwienie stolca oraz powiększenie wątroby. Symptomy cholestazy stopniowo zanikają po porodzie i ustępują najczęściej w ciągu trzech tygodni po urodzeniu dziecka.

Rozpoznanie cholestazy ciążowej – wyniki badań

Najistotniejsze do potwierdzenia choroby są wyniki badań krwi, obejmujące tzw. próby wątrobowe. Badany powinien być AspAT, AIAT, bilirubina i fosfataza alkaliczna. Parametry te informują lekarza, jaka jest kondycja hepatocytów i jak znaczne jest zaawansowanie choroby. Na ich podstawie lekarz decyduje o sposobie leczenia oraz o ewentualnej hospitalizacji.

Ważny w diagnostyce jest również poziom kwasów żółciowych we krwi. Uwzględniając ten parametr, cholestazę ciążową możemy podzielić na:

• 10µmol/l do 39µmol/l – łagodna,
• 40µmol/l do 99µmol/l – umiarkowana,
• ponad 100µmol/l – ciężka.

Niezależnie jednak od zaawansowania choroby, każda przyszła mama musi być pod ścisłą kontrolą lekarza prowadzącego i wykonywać regularnie wyżej wspomniane badania laboratoryjne. Ich wyniki, stan kliniczny ciężarnej i ocena dobrostanu płodu determinują dalsze postępowanie.

Cholestaza ciążowa – jak powinna wyglądać dieta przyszłej mamy?

Ze względu na to, iż u podstaw choroby leży zaburzenie funkcjonowania komórek wątrobowych, powinno się zapobiegać ich dodatkowemu obciążeniu. Takie obciążenia powodują przede wszystkim pokarmy bogate w dużą ilość tłuszczów. Dieta przy cholestazie w ciąży powinna opierać się na daniach gotowanych i pieczonych, z dużą zawartością warzyw i owoców. Z jadłospisu powinno się też wykluczyć pokarmy wysokoprzetworzone, zawierające dużą ilość cukrów oraz słodzone napoje gazowane. Warto pamiętać o odpowiednim zastąpieniu m.in. witaminy A, która jest związkiem rozpuszczalnym w tłuszczach. Alternatywą wówczas jest β-karoten, który występuje naturalnie w marchwi, pomidorach, dyni i zielonym groszku. Ponadto konieczna może być suplementacja witaminy E, jak i K.

Jak przebiega leczenie? – cholestaza ciążowa

Zdiagnozowanie tej choroby z reguły związane jest z koniecznością hospitalizacji na oddziale patologii ciąży i dobraniem odpowiedniej farmakoterapii. Leczenie cholestazy ciążowej polega na stosowaniu preparatów, mających przede wszystkim uśmierzać uciążliwe dolegliwości i zapobiegać powikłaniom choroby. Najczęstszym objawem jest świąd, w którego leczeniu stosuje się cholestyraminę i leki antyhistaminowe.

Ponadto często wybieranym medykamentem jest ten z kwasem ursodeoksycholowym (UDCA), który to stanowi substancję tolerowaną przez pacjentki w ciąży. Celem tego toru leczenia jest zmniejszenie stężenia kwasów żółciowych i nasilenia świądu. W badaniach eksperymentalnych stwierdzono jego pozytywny wpływ na generowanie transporterów kwasów żółciowych w łożysku i tym samym zmniejszanie stężenia kwasów żółciowych w surowicy płodu.

Cholestaza jest przyczyną nieprawidłowej pracy wątroby, w wyniku której dochodzi do upośledzenia syntezy czynników krzepnięcia krwi. To może być przyczyną krwawień z: nosa, jamy ustnej po usuniętym zębie, rany po skaleczeniu, ale również (w skrajnych przypadkach) krwotoków wewnętrznych, w tym do mózgowia. Aby zminimalizować skutki i przeciwdziałać krwawieniom, stosuje się witaminę K.

Choć nieprzyjemne dolegliwości w znaczny sposób uprzykrzają życie przyszłej mamie, choroba (odpowiednio wcześnie wykryta i leczona) nie stanowi dla niej wielkiego zagrożenia. Największe niebezpieczeństwa, w tym możliwość wad rozwojowych, a nawet zgon wewnątrzmaciczny, dotyczą płodu. Ze względu na to ważne jest zwracanie uwagi na charakterystyczne objawy, gdyż umożliwia to wczesne wykrycie choroby, odpowiednie leczenie, monitoring dziecka i wybór sposobu rozwiązania ciąży.

FAQ:

• Czym jest cholestaza ciążowa?

Choroba ta przybiera dwie postacie: zewnątrzwątrobową oraz wewnątrzwątrobową. Pierwsza powstaje, kiedy przepływ żółci przez zewnętrzne drogi żółciowe jest upośledzony, a jego przyczynę stanowią m.in. choroby trzustki. Drugi natomiast pojawia się przez problemy z wydalaniem żółci na poziomie hepatocytów – i to właśnie on dotyczy kobiet w ciąży.

• Jakie symptomy daje cholestaza ciążowa?

Objawy, które towarzyszą wówczas przyszłym mamom to, m.in.:

• uporczywy świąd skóry,
• nudności,
• żółte zabarwienie skóry, białek oka i błon śluzowych;
• odbarwienia stolca,
• rozdrażnienie.

• Jak przebiega leczenie zastoju żółci w ciąży?

Terapia polega na podawaniu przyszłej mamie cholestyraminy i leków antyhistaminowych, które mają za zadanie złagodzić świąd skóry. Oprócz tego w leczeniu używa się kwasu ursodeoksycholowego. Substancja ta zmniejsza stężenie kwasów żółciowych i również prowadzi do eliminacji swędzenia.