Połóg- co warto o nim wiedzieć?

Czym jest połóg?

Jest kilkutygodniowym okresem następującym po porodzie. Można podzielić go na 3 etapy:

• etap bezpośredni-pierwsze 24 godziny po porodzie; jest obarczony największym ryzykiem powikłań,
• wczesny połóg (pierwszy tydzień po urodzeniu dziecka)
• późny połóg (do 6-8 tygodni po porodzie)

W czasie połogu powinno unikać się czynności takich jak dźwiganie ciężaru większego niż masa dziecka oraz kąpieli w wannie, a także bezwględnie zrezygnować ze współżycia seksualnego oraz stosowania tamponów. Trening fizyczny zaleca się dopiero po 6 tygodniach od porodu siłami natury, a po cięciu cesarskim powinno się odczekać około 2 miesiące. Najlepiej zaś skonsultować się w tej kwestii z fizjoterapeutą uroginekologicznym, który dostosuje intensywność ćwiczeń do aktualnego stanu kobiety. Jest to istotne z uwagi na ryzyko między innymi rozejścia się mięśni prostych brzucha i wystąpienie przepuklin. Spacery czy normalna codzienna aktywność kobiety są zalecane i bardzo ważne przez cały czas trwania połogu.

Zmiany w organizmie w trakcie połogu

W trakcie trwania połogu dochodzi do szeregu zmian w ciele kobiety, mających na celu przywróceniu stanu sprzed ciąży. Stężenie hormonów ciążowych obniża się. Wzrasta zaś stężenie prolaktyny. Macica obkurcza się, szczególnie podczas karmienia piersią (z powodu działania oksytocyny), a rany krocza czy po cięciu cesarskim goją się. Pochwa rozciągnięta w trakcie porodu wraca po około 3 tygodniach do stanu sprzed ciąży. Należy jednak pamiętać, że wejście do pochwy staje się zazwyczaj swobodniejsze niż wcześniej. Miesiączka pojawia się w zależności od tego, czy kobieta karmi dziecko piersią czy nie i jak często. Jest to efektem zwiększonego poziomu prolaktyny podczas karmienia, co wpływa na zmniejszoną produkcję estrogenów i brak występowania miesiączki. Jest to jednak kwestia bardzo indywidualna, ponieważ część mam dostaje miesiączkę już pod koniec połogu, a inne kobiety dopiero kilka tygodniu po zaprzestaniu karmienia piersią lub rozpoczęciu rozszerzania diety dziecka. Podobnie jest  z czasem pierwszej owulacji po porodzie. Należy pamiętać, że brak miesiączki po porodzie nie wyklucza obecności owulacji, dlatego też nie można uznać karmienia piersią za metodę antykoncepcji. Wraz z utratą krwi podczas porodu zmniejsza się objętość krwi krążącej, a także stężenie hemoglobiny, dlatego niektóre z pań powinny suplementować żelazo. Normalizacja częstości rytmu serca oraz ciśnienia tętniczego krwi  następuje w ciągu pierwszego tygodnia połogu. Stężenie żelaza zaś powinno unormować się po 14 dniach od porodu.

Odchody poporodowe

W związku z regeneracją i gojeniem endometrium oraz macicy u kobiety po porodzie pojawiają się tzw. odchody poporodowe. Ich wydalanie może utrzymywać się przez cały połóg i trwać nawet 6-8 tygodni. Ich charakter zmienia się jednak w czasie. Na początku są krwiste, następnie brunatne (po kilku dniach połogu), pod koniec 2. tygodnia stają się jaśniejsze  (żółte) do biało-szarych, aż ostatecznie całkowicie ustępują. Ważne jest, aby pamiętać o prawidłowej higienie, gdyż odchody stanowić mogą pożywkę dla bakterii. Jeżeli krwawienie utrzymuje się lub odchody połogowe są obfite, należy udać się do lekarza ginekologa lub na izbę przyjęć, aby wykluczyć np. późny krwotok poporodowy.

Powikłania połogowe:

• Połogowe zapalenie gruczołu sutkowego

Dotyka 1/3 kobiet karmiących i pojawia się zazwyczaj około 2-3 tygodnie po rozpoczęciu karmienia piersią. Może wystąpić na skutek nieprawidłowej techniki karmienia, uszkodzenia brodawki sutkowej czy też nadprodukcji mleka. Objawia się bólem i zaczerwienieniem najczęściej jednej piersi. Jeśli objawy nie ustępują po opróżnieniu piersi i stosowaniu okładów, włączana jest antybiotykoterapia, która trwa zazwyczaj 10 dni. Czasami zdarza się, że dochodzi do powstania ropnia, który powinien zostać przez personel medyczny nacięty i opróżniony. Należy pamiętać, że rak sutka ma podobne objawy do zapalenia gruczołu sutkowego, więc jeśli nie ustępują należy wykonać badanie histopatologiczne. Co ważne, połogowe zapalenie piersi nie jest przeciwwskazaniem do kontynuowania karmienia dziecka piersią.

• Żylna choroba zakrzepowo-zatorowa w czasie połogu

Stanowi najczęstszą przyczynę zgonu kobiet w czasie połogu w krajach rozwiniętych. Aby podczas porodu nie doszło do krwotoku, organizm ciężarnej rozwija stan nadkrzepliwości, która jest fizjologiczna w czasie ciąży. Dlatego też w trakcie jej trwania znacznie zwiększa się ryzyko zmian zakrzepowych. Odsetek ten wzrasta jeszcze bardziej w czasie połogu. Jeśli kobieta dodatkowo choruje na trombofilię, ryzyko żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej jest bardzo wysokie. Lekarze w takich sytuacjach wdrażają leczenie przeciwkrzepliwe zgodnie z obowiązującymi zaleceniami odpowiadającymi czynnikami ryzyka występującymi u konkretnej kobiety.

• Połogowe zapalenie błony śluzowej macicy

Zakażenie endometrium jest najczęściej spotykane po porodzie metodą cięcia cesarskiego. Wywoływane jest przez bakterie pochodzące z pochwy lub kanału szyjki macicy. Czynnikami ryzyka poza cięciem cesarskim są przedwczesne pęknięcie błon płodowych, cukrzyca, poród przedwczesny czy też ciąża po terminie. Objawy, do których należą między innymi gorączka i ból podbrzusza pojawiają się zazwyczaj w 3-4. dobie po porodzie, mogą jednak wystąpić w trakcie całego połogu. Leczenie polega na stosowaniu antybiotyków. Aby uniknąć połogowego zapalenia błony śluzowej macicy przed wykonaniem cięcia cesarskiego podaje się zazwyczaj 1 dawkę antybiotyku, najczęściej jest to cefazolina.

• Depresja poporodowa

Uważa się, że należy do jednego z najczęstszych powikłań w połogu i dotyka 10-15% kobiet. Znacznie częściej występuje przygnębienie poporodowe, będące łagodnym objawem pojawiającym się nawet u 85% położnic i znikającym zazwyczaj około 14. dnia połogu. Aby rozpoznać depresję poporodową wykorzystuje się specjalne kryteria diagnostyczne. Nie jest znana jej dokładna przyczyna, lecz mogą przyczynić się do niej między innymi zaburzenia hormonalne, których doświadcza kobieta po urodzeniu dziecka. Leczenie depresji zależy od nasilenia jej objawów i opiera się na farmakologii, a także między innymi na terapii kognitywno-behawioralnej. Zdecydowanie nie powinno bagatelizować się symptomów związanych z depresją poporodową, ponieważ bez prawidłowego leczenia może utrzymywać się ona bardzo długo i nieść za sobą odległe skutki.

Bibliografia:

Sytuacje kliniczne w położnictwie, Red. naukowa: G. Bręborowicz, PZWL 2017

Położnictwo i ginekologia, tom I, G. Bręborowicz, PZWL 2019