Kalendarz badań w ciąży

Harmonogram badań w ciąży – po co powstał?

Monitorowanie zdrowia przyszłej mamy i jej dziecka jest niezwykle istotne, ponieważ wówczas lekarz może szybko zauważyć potencjalne nieprawidłowości i właściwie zareagować. Ponadto wyniki przeprowadzonych badań ciążowych dostępne są w systemie, dzięki czemu w sytuacji zagrożenia każdy specjalista ma możliwość, aby podjąć odpowiednie kroki w sprawnym tempie. Warto pamiętać, że kalendarz wizyt u ginekologa w ciąży to jedynie propozycja, a ich częstość powinna zostać dostosowana indywidualnie do kobiety ciężarnej.

Pierwsze badanie w ciąży – co warto o nim wiedzieć?

Pierwsza wizyta u ginekologa to z pewnością duże wydarzenie dla przyszłej mamy, które wzbudza u niej wachlarz emocji. Jak przygotować się do takiego spotkania? W zasadzie kobieta nie musi niczego szykować – wystarczy, że pamięta datę swojej ostatniej miesiączki oraz średnią długość cyklu. Ta wizyta zazwyczaj nieco różni się od późniejszych badań kontrolnych. Lekarz zakłada wtedy kartę ciąży oraz wykonuje badanie ginekologiczne, cytologiczne i ultrasonograficzne, pobiera wymaz z pochwy do badania bakteriologicznego oraz zaleca przeprowadzenie innych badań dodatkowych. Ponadto zbiera on również dwa rodzaje wywiadu, a mianowicie:

• wywiad położniczy – z jego pomocą może dowiedzieć się o historii przebytych ciąż oraz ich przebiegu, co jest kluczowym aspektem w ustaleniu rodzaju opieki, jakiego kobieta będzie potrzebować;
• wywiad lekarski – w tym przypadku pyta o przebyte choroby, operacje i przyjmowane leki.

Pierwsza wizyta powinna mieć miejsce przed 10 tygodniem ciąży, niemniej większość pań zgłasza się już pomiędzy 6. a 8. tygodniem ze względu na towarzyszące im dolegliwości i przede wszystkim test ciążowy z pozytywnym wynikiem.

Badania w ciąży – I trymestr

Ten okres ciąży jest dość trudny dla większości kobiet, ponieważ w ich organizmie zachodzą dynamiczne zmiany w gospodarce hormonalnej objawiające się mdłościami, wymiotami, pogorszeniem nastroju, zawrotami głowy czy sennością. W pierwszym trymestrze mama powinna szczególnie na siebie uważać oraz trzymać się terminów zaleconych badań, ponieważ etap ten niesie za sobą ewentualne zagrożenia w przebiegu organogenezy i związany jest z największym ryzykiem poronienia.

Do 10. Tygodnia ciąży lub na pierwszej wizycie

Lekarz lub położna wykonuje na wizycie badania profilaktyczne, takie jak:

• pomiar ciśnienia tętniczego krwi,
• badanie piersi,
• określenie wzrostu i masy ciała,
• ogólne badanie lekarskie.

Wtedy ocenia się także wstępnie ryzyko ciążowe i informuje o zaleceniach dotyczących zdrowego stylu życia, niepalenia papierosów i niepicia alkoholu.

Jakie badania powinna wykonać przyszła mama w ramach badań dodatkowych?

• Zbadanie grupy krwi i czynnika Rh.
• Przeciwciała odpornościowe do antygenów krwinek czerwonych (badanie w kierunku konfliktu serologicznego).
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.
• Badanie cytologiczne, o ile nie było wykonane w ciągu ostatnich 6 miesięcy.
• Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo, ewentualnie OGTT u kobiet z czynnikami ryzyka GDM (cukrzycy ciężarnych).
• Badanie VDRL (test przesiewowy w kierunku kiły).
• Kontrola stomatologiczna.
• Badanie na obecność wirusów HIV i HCV.
• Badanie w kierunku toksoplazmozy (IgG, IgM), o ile ciężarna nie przedstawi wyniku potwierdzającego występowanie przeciwciał IgG sprzed ciąży.
• Badanie w kierunku różyczki (IgG, IgM).
• Oznaczenie TSH.

Badaniem nieobowiązkowym w początkowym okresie ciąży jest badanie ultrasonograficzne. Wykonuje się je ze wskazań lekarskich sondą dopochwową. Jego celem jest m.in. potwierdzenie lokalizacji jaja płodowego i wykluczenie ciąży pozamacicznej.

11-14 tydzień ciąży

Oprócz standardowych badań profilaktycznych powinno zostać przeprowadzone również badanie ultrasonograficzne. Celem tego badania jest ocena budowy płodu i wykrycie ewentualnych wad genetycznych, takich jak m.in. trisomia chromosomów odpowiedzialnych za zespół Downa, zespół Edwardsa i zespół Patau. Ocenia się także czas trwania ciąży.

Rekomendowany jest też Test PAPP-A, czyli dodatkowe, nieinwazyjne badanie prenatalne wykonywane z próbki krwi żylnej kobiety. Ma ono za zadanie określić, czy istnieje ryzyko wystąpienia wad genetycznych u płodu w I trymestrze ciąży. Badanie to refundowane przez NFZ w niektórych przypadkach, do których zaliczamy:

1. wiek od ukończenia 35 lat,
2. wystąpienie w poprzedniej ciąży aberracji chromosomowej płodu lub dziecka,
3. stwierdzenie wystąpienia strukturalnych aberracji chromosomowych u ciężarnej lub ojca dziecka,
4. stwierdzenie znacznie większego ryzyka urodzenia dziecka dotkniętego chorobą uwarunkowaną monogenowo lub wieloczynnikową,
5. stwierdzenie w czasie ciąży nieprawidłowego wyniku badania USG lub badań biochemicznych wskazujących na zwiększone ryzyko aberracji chromosomowej bądź wady płodu.

W sytuacji wysokiego ryzyka trisomii powinna być zaproponowana kobiecie amniopunkcja, a w przypadku pośredniego ryzyka – nieinwazyjne badanie wolnego płodowego DNA (cffDNA), które jest badaniem nierefundowanym.

Badania w ciąży – II trymestr

Cóż, trudne chwile już za przyszłą mamą – przyszedł czas na krótki odpoczynek. Drugi trymestr to ten etap ciąży, kiedy to kobieta zaczyna czuć się nieco lepiej, ponieważ przemiany hormonalne w jej organizmie nie zachodzą już tak gwałtownie. Oczywiście dolegliwości dalej mogą się pojawiać, niemniej u większości pań nie są na tyle intensywne, by przeszkadzały w codziennym funkcjonowaniu. Choć jest to przyjemniejszy okres ciąży dla większości mam, to nie znaczy, że nie należy chodzić wówczas na regularne wizyty kontrolne. Jakie badania zaleca się przeprowadzić w drugim trymestrze?

15-20 tydzień

Poza badaniem ciężarnej, pomiarem jej ciśnienia tętniczego i masy ciała oraz propagowaniem zdrowego stylu życia, zleca się w tym czasie morfologię krwi oraz ogólne badanie moczu.

18-22 tydzień

Badanie USG tzw. połówkowe – w tym badaniu dziecko jest dokładnie oglądane i mierzone. Oceniana jest szczegółowo jego budowa anatomiczna. Wykonywane są też pomiary biometryczne, określana ilość wód płodowych oraz długość szyjki macicy. Podczas tego badania określa się również płeć dziecka. USG połówkowe jest uznawane za podstawowe badanie w diagnostyce prenatalnej.

21-26 tydzień

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia to odpowiedni czas na rozpoczęcie edukacji przedporodowej. Lekarz powinien omówić z kobietą m.in. przygotowanie do porodu i plan porodu, w tym preferencje i oczekiwania rodzącej, pozycje wykorzystywane w pierwszym i drugim okresie porodu, łagodzenie bólu porodowego oraz poinformować ją o możliwości deponowania tkanek popłodu, w tym krwi pępowinowej i sznura pępowinowego w celu pozyskania komórek macierzystych.

Ponadto podczas wizyty realizuje się takie badania jak:

• ocena czynności serca płodu,
• pomiar ciśnienia krwi, masy ciała kobiety;
• doustny test obciążenia glukozą 75 g (OGTT): 24-26 tydzień ciąży (jeśli nie było wskazań, aby przeprowadzić je wcześniej);
• badanie ogólne moczu,
• badanie przeciwciał anty-D u kobiet Rh (–),
• badanie w kierunku toksoplazmozy (IgM), jeśli w I. trymestrze kobieta miała wynik ujemny.

Badania w ciąży – III trymestr

Wszystko, co dobre, kiedyś się kończy. Przyszedł bowiem trzeci trymestr ciąży, który bywa dla wielu kobiet dość wyczerpującym – lecz mimo to dalej wspaniałym – czasem. Dolegliwości mogą być nieprzyjemne i zaliczamy do nich m.in. skurcze mięśni nóg, zgagę, żylaki, ból pleców, zmęczenie, hemoroidy, drętwienie nóg i stóp oraz swędzenie skóry. W dodatku brzuch już jest na tyle duży, że może przeszkadzać w niektórych czynnościach. Warto jednak pamiętać, że to już prawie meta, za którą czeka najwspanialsze wydarzenie dla każdego Rodzica, a mianowicie – narodziny i przywitanie wyczekiwanego 9 miesięcy malucha.

W trzecim trymestrze kontrolowanie stanu przyszłej mamy i jej dziecka jest równie ważne, ponieważ poszczególne organy i układy szkraba dalej się rozwijają, a dodatkowo istnieje ryzyko, że będzie on chciał zawitać wcześniej, niż zostało to zaplanowane.

27-32 tydzień

• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego, masy ciała kobiety.
• Morfologia krwi.
• Badanie ogólne moczu.
• Przeciwciała anty-D u kobiet Rh (–).
• Badanie ultrasonograficzne, które ocenia wzrastanie płodu i jego dobrostan.
• W przypadku występowania wskazań – podanie immunoglobuliny anty-D (28–30 tydzień ciąży).

W tym czasie warto wykonać również badanie poziomu żelaza i ferrytyny, dzięki którym ocenia się warunki dla prawidłowego natlenienia organizmu w czasie porodu.

 33-37 tydzień

• Badanie położnicze.
• Ocena wymiarów miednicy.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Ocena ruchów dziecka.
• Badanie gruczołów sutkowych.
• Pomiar masy ciała.
• Ocena ryzyka ciążowego.
• Ocena ryzyka i nasilenia objawów depresji.
• Propagowanie zdrowego stylu życia.

W tych tygodniach ciąży poleca się przyszłym mamom przeprowadzić badania laboratoryjne, do których należą:

• morfologia krwi,
• badanie ogólne moczu,
• badanie antygenu HBs (zakażenie WZW t. B),
• badanie HIV,
• posiew z pochwy i odbytu w kierunku paciorkowców B-hemolizujących- Streptoccocus Agalactiae (35–37 tydzień ciąży),
• badanie VDRL, HCV w grupie kobiet ze zwiększonym populacyjnym ryzykiem.

38-39. tydzień

• Badanie ogólne moczu i morfologia krwi.
• Badanie położnicze.
• Ocena czynności serca płodu.
• Pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
• Ocena ruchów dziecka.
• Pomiar masy ciała kobiety.

Niezwłocznie po 40. tygodniu ciąży

Jeżeli maluch nie przyjdzie na świat do 40 tygodnia, przeprowadza się Badanie KTG, czyli ocenę tętna płodu i czynności skurczowej macicy (planowe badanie KTG w ciąży fizjologicznej jest realizowane nie wcześniej niż w terminie porodu). Oprócz tego lekarz wykonuje badanie USG. Jeśli są one prawidłowe, kolejne badanie należy powtórzyć po tygodniu. Poród powinien mieć miejsce przed końcem 42.tygodnia ciąży.

FAQ:

•  W jakim celu wykonywane są regularne badania w ciąży?

Te rozmaite badania przeprowadza się, aby śledzić przebieg ciąży i rozwój malucha, a także w celu monitorowania kondycji organizmu ciężarnej. Każda negatywny czynnik może bowiem odbić się negatywnie na jej samopoczuciu i zdrowiu. Badania są najskuteczniejszym sposobem na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości.

• Dlaczego morfologia w ciąży jest ważnym badaniem?

Podstawowe badania z krwi w ciąży są bardzo istotne, ponieważ pozwalają wykryć, czy wartość jednostek budujących krew nie odbiega od normy. Zazwyczaj ten płyn pokazuje zaburzenia jako pierwszy, zatem jego regularna ocena może być pomocna w diagnostyce oraz wdrożeniu odpowiedniego leczenia.

• Jakie badania krwi w ciąży należy wykonać?

Oprócz podstawowych badań wykonuje się także przeciwciała odpornościowe, grupę krwi, stężenie glukozy na czczo, test na kiłę (VDRL), testy w kierunku HIV, różyczki, toksoplazmozy i wirusa wątroby typu C (HCV).